Każda maszyna użytkowana przez człowieka musi mieć wykonane okresowe przeglądy. Ten obowiązek dotyczy także wszelkiego rodzaju wind osobowych klasyfikowanych jako Urządzenia Transportu Bliskiego, czyli UTB. Od właściwego działania takiej windy zależy bezpieczeństwo jego użytkowników. W porę wykryta usterka może ocalić komuś zdrowie, a nawet życie. Można zapobiec wymadkowi, dlatego należy dbać o regularne wykonywanie przeglądów. Dźwigi jako urządzenia transportu bliskiego powinny być poddawane badaniom okresowym, eksploatacyjnym, ale także w miarę potrzeb powypadkowym lub poawaryjnym. Jeśli chodzi o tego typu urządzenia wykonywanie okresowych przeglądów jest regulowane przez prawo, a dokładniej mówiąc rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii dotyczące warunków technicznych dozoru technicznego. Także Urząd Dozoru Technicznego uchwalił wytyczne, które zobowiązują właścicieli wind osobowych do zlecania okresowych badań technicznych.
Bezpieczeństwo dźwigów UTB – regulacje prawne
Szacuje się, że w naszym kraju zamontowanych jest około 100 tysięcy dźwigów osobowych. Niektóre z nich zostały zamontowane już po wejściu Polski do Unii Europejskiej, dzięki czemu są zgodne z obecnymi normami bezpieczeństwa. Pomimo tego około połowa ich nie spełnia podstawowych regulacji bezpieczeństwa. Największym kłopotem są wieżowce wzniesione w latach 70, ponieważ ich stan techniczny wymaga dużo napraw, a dźwigi osobowe nie są najważniejsze. Właściciele tych budynków nie garną się do wymiany wind, a swoje decyzje argumentują tym, że przecież działają one bezawaryjnie od wielu lat. Z pewnością nie jest to rozsądne działanie jeśli chodzi o zdrowie i życie użytkowników. Stając naprzeciw temu zagadnieniu Minister Przedsiębiorczości i Technologii zmienił przepisy w sprawie eksploatacji urządzeń podlegającym przepisom dozoru technicznego. Został nałożony obowiązek dokonywania przeglądów technicznych aby ocenić stan funkcjonowania dźwigu.
Dźwigi UTB a resurs
Zgodnie z definicją resurs jest okresem zdolności użytkowej, czyli inaczej mówiąc jest to obligatoryjny przegląd specjalny dźwigu, który ma określoną ważność. Po upływie określonego terminu trzeba ponownie zlecić sporządzenie oceny stanu technicznego. W przypadku dźwigów parametrami branymi pod uwagę są intensywność eksploatowania, a także obciążenie jest poddawane urządzenie. Warto pamiętać, że resurs jest przeglądem specjalnym ,który powinien być przeprowadzony przez odpowiedniego specjalistę. Ważną kwestią jest także to, że taki dźwig porusza się w szybie, który też powinien podlegać odpowiednim kontrolom. Z tego powodu osoba, która będzie robiła resurs UTB musi posiadać stosowne uprawnienia budowlane. Przegląd specjalny wind może być przeprowadzany przez przedstawiciela producenta, ale koniecznie musi on posiadać odpowiednie uprawnienia.
Co obejmuje przegląd specjalny dźwigu UTB?
To jaki powinien być zakres przeglądu specjalnego Urządzeń Transportu Bezpośredniego opisuje instrukcja producenta. Zdarza się, że w instrukcji nie ma takich informacji, wówczas należy kierować się odpowiednimi normami, specyfikacjami technicznymi, oraz aktualną wiedzą techniczną. Ważne, aby taki przegląd specjalny obejmował swoim zakresem wszystkie elementy, które mają wpływ na bezpieczne użytkowanie windy. O jakie dokładnie części chodzi? Są to przede wszystkim:
- cała konstrukcja nośna, czyli dokładniej mówiąc jest to szyb, rama kabiny, rama wciągarki, ale również prowadnice,
- mechanizm napędowy na który składają się liny, mocowania lin, i wciągarka,
- układ elektryczny – instalacja w szybie, aparatura odpowiadająca za sterowanie urządzeniem,
- układ hydrauliczny czyli przewody, siłowniki, a także agregat hydrauliczny
- odpowiadające za bezpieczną pracę dźwigu czyli np. system alarmowy.
Taki przegląd specjalny dźwigów UTB powinien być zwieńczony wykonaniem właściwego protokołu, w którym opisany jest wynik przeglądu, dane osób wykonujących, termin kolejnego przeglądu, oraz kryteria oceny.
Profilaktyka jako podstawa bezpieczeństwa dźwigów UTB
Jak w przypadku wielu sprzętów mechanicznych, tak również jeśli chodzi o dźwigi UTB bardzo ważna jest profilaktyka. Sporo awarii można zawczasu wykryć i naprawić, co znacznie zwiększy bezpieczeństwo tego typu urządzeń. Niestety, jeśli chodzi o windy z lat 70 problem jest poważniejszy, gdyż takie mało dokładne przeglądy mogą okazać się niewystarczające i nie wykryją wszystkich awarii. Urząd Bezpieczeństwa Technicznego kontroluje stan techniczny na bieżąco likwidując występujące usterki i wymieniając uszkodzone części. Niestety, jeśli chodzi o aparaturę sterową sytuacja może być znacznie trudniejsza. Zbudowana jest ona z podzespołów, których sprawność działania po 40 latach jest bardzo ograniczona. Jedynym wyjściem często jest wymiana jej, co zapobiegnie niebezpiecznym wypadkom.
Potencjalne zagrożenia starych dźwigów
Postęp techniczny jest bardzo duży, także jeśli chodzi o dźwigi osobowe. Dawne urządzenia zamontowane w wieżowcach nie posiadają pewnych zabezpieczeń, które znajdują się w tych nowszych wersjach. Należy pamiętać, że te starsze dźwigi nie posiadają drzwi kabinowych. Ponadto taki dźwig nie ma zabezpieczeń przed zbyt szybką jazdą do góry, oraz odpowiednich zabezpieczeń przed niechcianymi ruchami kabiny. Co istotne brakuje tu również łączności głosowej z serwisem, a także drzwi przystankowe nie mają kontroli zaryglowania. Są to niedociągnięcia których nie da się zupełnie zlikwidować.
Jedynym wyjściem jest wymiana całego dźwigu, ale jest to bardzo kosztowna inwestycja. Kolejnym brakiem jest również mała dokładność jeśli chodzi o stawanie na przystankach. Zazwyczaj taka kabina niedokładnie trafia w poziom piętra i powstaje stopień, który staje się trudny do pokonania zwłaszcza dla ludzi na wózkach inwalidzkich i starszych. Dźwigi z lat 70 powinny być co pewien czas naprawiane, a zniszczone elementy wymieniane, ale należy pamiętać, że nigdy nie będą one działały tak jak nowe. Dlatego potrzebne jest częstsze dokonywanie przeglądów technicznych oraz stały kontakt z serwisem. Trzeba wówczas bezwzględnie stosować się do zaleceń wydanych przez ekspertów. Oczywiście wraz z upływem lat tego typu problem będzie się nawarstwiał, dlatego w dłuższej perspektywie potrzebna będzie wymiana całego urządzenia.